شما چاق نخواهید شد!

ر اساس گزارش WHO (سازمان بهداشت جهانی) در سال 2016 تعداد افراد دارای اضافه وزن 1.9 میلیارد نفر بودند که از این تعداد 650 میلیون نفر چاق بودند. این آمار نشان میدهد که 39% افراد کره زمین دچار اضافه وزن و 13% دچار چاقی هستند. تعداد افرادی که اضافه وزن دارند از افرادی که دچار کم وزنی اند بیشتر است و در اکثر جمعیت های جهان اضافه وزن و چاقی بسیار بیشتر از کم وزنی سبب مرگ و میر می شود.

بر اساس گزارش WHO  (سازمان بهداشت جهانی) در سال 2016 تعداد افراد دارای اضافه وزن 1.9 میلیارد نفر بودند که از این تعداد 650 میلیون نفر چاق بودند. این آمار نشان میدهد که 39% افراد کره زمین دچار اضافه وزن و 13% دچار چاقی هستند. تعداد افرادی که اضافه وزن دارند از افرادی که دچار کم وزنی اند بیشتر است و در اکثر جمعیت های جهان اضافه وزن و چاقی بسیار بیشتر از کم وزنی سبب مرگ و میر می شود.

چاقی در زمان کودکی خطر ابتلا به چاقی در بزرگسالی، مرگ نوزاد نارس و ناتوانی در دوران بزرگ سالی را افزایش میدهد. به علاوه این خطرات که در آینده رخ میدهد، این کودکان دچار مشکلات تنفسی، شکستگی استخوان، فشار خون بالا، بیماری قلبی و عروقی زودرس، دیابت نوع دو و بیماری های روانی میشوند.

چاقی و اضافه وزن به چه معنا هستند؟

این دو کلمه به معنی تجمع میزان چربی بالاتر از حد نرمال در بدن هستند که سبب بروز آسیب و بیماری در بدن فرد میشود.

ساده ترین و رایج ترین شاخص اندازه گیری برای اضافه وزن شاخص BMI است. رابطه آن به شکل زیر است:

2^قد / وزن = BMI

سازمان جهانی بهداشت چاقی و اضافه وزن در بزرگسالان را به صورت زیر تعریف می کند:

• اضافه وزن: به معنی BMI بزرگتر یا مساوی با 25 است.
• چاقی: به معنی BMI بزرگتر یا مساوی 30 است.

از آن جایی که شاخص BMI ساده است و برای جنس مونث و مذکر صادق است از آن استفاده میکنیم اما در هر صورت کاملا دقیق نیست و برای افراد متفاوت ممکن است نشان دهنده اضافه وزن آن ها نباشد.

برای کودکان تا 19 سال نیاز است سن آن ها نیز در نظر گرفته شود. برای بررسی چاقی و اضافه وزن کودکان باید از روی Z-Score بررسی شود و بر اساس آن نتیجه اعلام شود.

چه آسیب هایی در پی چاقی و اضافه وزن وارد می شود؟

افزایش BMI تعدادی از بیماری ها می شود از جمله:

• بیماری های قلبی و عروقی (بیشتر بیماری قلبی و سکته مغزی)، که مهم ترین علت مرگ و میر در سال 2012 شناخته شد.
• دیابت
• بیماری های اسکلتی عضلانی به خصوص آرتروز (بیماری ناتوان کننده که سبب درد و ناتوانی در مفاصل می شود)
• بعضی از سرطان ها، از جمله رحم، سینه، پروستات، کبد، کیسه صفرا، کلیه کولون

چاقی در زمان کودکی خطر ابتلا به چاقی در بزرگسالی، مرگ نوزاد نارس و ناتوانی در دوران بزرگ سالی را افزایش میدهد. به علاوه خطرات احتمالی در آینده این کودکان دچار مشکلات تنفسی، شکستگی استخوان، فشار خون بالا، بیماری قلبی و عروقی زودرس، دیابت نوع دو و بیماری های روانی میشوند.

چگونه آن را کاهش دهیم ؟

چاقی و اضافه وزن به همراه بیماری های ناشی از آن ها قابل جلوگیری اند. با تغییر در شیوه زندگی، رعایت تغذیه سالم و فعالیت روزانه میتوان از آن پیشگیری کرد. طبق توصیه WHO فعالیت روزانه برای کودکان روزانه 60 دقیقه و برای بزرگسالان 150 ساعت ورزش هوازی با شدت متوسط در هر هفته مناسب است.

سازمان تامین بهداشت و درمان بریتانیا یا NHS برای کسانی که دچار چاقی  و اضافه وزن هستند در مورد تغذیه و عادات روزانه توصیه هایی دارد که در ادامه به آن ها اشاره میکنیم:

1. صبحانه فراموش نشود!

نخوردن صبحانه سبب لاغری شما نمی شود، در عوض باعث از دست رفتن تعدادی از مواد غذایی مهم در وعده های روزانه شما میشود، به علاوه در ادامه روز به دلیل آن که احساس گرسنگی میکنید ممکن است میان وعده های بیشتری بخورید و سبب چاقی بیشتر شما شود.

2. وعده های منظم بخورید

اگر تمام وعده های خود را در زمان مشخصی بخورید سرعت سوختن کالری ها در بدنتان افزایش می یابد. در عین حال تمایل شما به خوردن غذاهای پر کالری و حاوی چربی و شکر را کم میکند.

3. میوه و سبزی بخورید

میده و سبزیجات دارای کالری و و چربی اندک و میزان زیادی فیبر هستند. این سه عامل نقش مهمی در کاهش وزن دارند. همچنین آن ها دارای میزان زیادی مواد معدنی و ویتامین هستند.

4. فعالیت روزانه خود را افزایش دهید

فعالیت و ورزش نقش اساسی در کاهش وزن و سلامت بدن دارند. ورزش سبب افزایش سوخت و ساز و مصرف چربی هایی در بدن می شود که رژیم غذایی به تنهایی از پس آن برنمی آید.

5. آب فراوان بنوشید

گاهی مغز ما میتواند احساس گرسنگی و تشنگی را با هم اشتباه بگیرد! گاهی زمانی که احساس میکنیم گرسنه هستیم در واقع کمبود آب است که ما را آزار میدهد و به جای غذا، به آب نیاز داریم.

6. غذاهای پرفیبر بخورید

غذاهای حاوی فیبر بالا مدت طولانی تری شما را سیر نگه می دارند. فیبر در میوه ها، سبزیجات، جو دو سر، ماکارونی و برج سبوس دار، نان سبوس دار، لوبیا، نخود سبز و عدس به میزان زیادی وجود دارد.

7. برچسب (lable) روی مواد غذایی را بخوانید

خواندن lable مواد غذایی به شما کمک می کند که بتوانید از بین آن ها انواع سالم تری را انتخاب کنید. با دانستن محتوی کالری غذاها قادر خواهید بود که کالری مصرفی روزانه خود را محاسبه کرده و کنترل کنید.

8. از یک بشقاب کوچک تر برای غذایتان استفاده کنید

استفاده از بشقاب کوچک تر به شما در کاهش حجم غذای خود کمک میکند و به تدریج به خوردن غذای کمتر عادت می کنید. در بدن ما 20 دقیقه طول می کشد تا پیام سیری از معده به مغز برسد، بنابرین آهسته غذایتان را میل کنید و قبل از اینکه کامل احساس سیری کنید از خوردن دست بکشید.

9. خودتان را از هیچ غذایی منع نکنید!

 منع کردن خود از یک غذا به خصوص غذایی که دوستش دارید یک اشتباه است، چرا که باعث می شود ولعتان برای آن غذا بیشتر شود. هیچ ایرادی ندارد که هر از چند گاهی به خودتان برسید و از غذای مورد علاقتان نهایت لذت را ببرید!

10. دست از ذخیره هله هوله بردارید!

برای جلوگیری از وسوسه شدن بهتر است که غذاهای پر کالری مثل شیرینی، شکلات و نوشیدنی های شیرین و نوشابه را در خانه نگه ندارید. در عوض غذاهای سالم تر مثل میوه، آبمیوه و تنقلات غیر شیرین و بدون نمک را نگه دارید.

11. برای وعده های خود برنامه ریزی کنید

برای تمام وعده های صبحانه، نهار، شام و میان وعده های هفته خود برنامه ریزی کنید و سعی کنید به آن متعهد باشید. حتی نوشتن لیست خرید هفتگی هم میتواند به شما کمک کند.

دارودرمانی در کنترل چاقی

اگر نهایتا تغییر در رژیم های غذایی و فعالیت روزانه و به طور کلی سبک زندگی موثر واقع نشود ممکن است به تشخیص پزشک نیاز باشد تا به طور همزمان با این تغییرات از دارودرمانی برای کمک به کاهش وزن استفاده شود.

اگر مکمل هایی  با وعده های معجزه آسا مانند " 5 کیلو کاهش وزن در یک هفته " را روی برچسب محصولات می بینید به آن ها اعتماد نکنید چرا که هیچ دارو و مکملی چنین قابلیتی را ندارد.

داروها چگونه عمل میکنند؟

این داروها از طریق مکانیسم های مختلف وارد عمل می شوند. بعضی از داروها برای درمان چاقی و اضافه وزن سبب کاهش اشتها و در نتیجه کاهش ورودی غذا و انرژی به بدن می شوند. حال آنکه بعضی دیگر مانع جذب چربی در بدن می شوند.

در چه شرایطی دارودرمانی انجام میشود؟

افراد کادر درمان برای تجویز دارو برای بیماران فاکتورهایی در نظر میگیرند:

• اثرات مفید کاهش وزن
• عوارض جانبی دارو
• سابقه خانوادگی بیمار
• داروهای مورد مصرف، بیماری ها و پرونده پزشکی بیمار
• هزینه درمان

سپس دارودرمانی برای افراد واجد شرایط شروع میشود. این روش درمانی به صلاحدید کادر درمان برای افرادی که BMI بالای 30 دارند و یا کسانی که BMI بالای 27 دارند و در عین حال دچار عارضه های ناشی از اضافه وزن هستند استفاده می شود. اما کادر درمان برای تمام افرادی که BMI بالا دارند هم درمان با دارو را انتخاب نمیکنند، چرا که بسیار از آن ها ممکن است با تغییر در سبک زندگی، مانند رژیم های غذایی، ورزش و تغییر الگوی خواب، به وزن مورد نظر دست پیدا کنند.

آیا دارودرمانی جای تغذیه سالم و فعالیت ورزشی را می گیرد؟

خیر. مطالعات نشان می دهند که بیشترین پاسخ به درمان زمانی است که مصرف داروها همزمان با تغذیه سالم و ورزش باشد.

کدام داروها برای این منظور استفاده میشوند؟

نکته: تمام داروها باید با مشورت داروساز و یا پزشک مصرف شوند.

FDA  5 دارو را برای درمان چاقی تایید کرده است که از میان آن ها دو دارو در ایران موجود است. داروهای ارلیستات با نام تجاری Venustat و داروی لیراگلوتاید با نام های تجاری Saxenda و Victoza به صورت قانونی و با تایید سازمان غذا و دارو در ایران موجود هستند. هردوی این داروها باید با مشورت داروساز و یاپزشک مصرف شود.

هشدار در مورد داروها

مهم ترین نکته آن است که تنها داروخانه ها به صورت قانونی اجازه فروش و ارائه محصولات دارویی و مکملها را دارند. مکمل ها که در کشور ما بسیار مصرف می شوند فقط در داروخانه ها و توسط فرد متخصص یعنی داروساز به صورت قانونی به فروش میرسد و سایر فروشندگان غیرقانونی عمل میکنند.

FDA یا سازمان غذا و دارو آمریکا هشدار می دهد که بعضی از فروشندگان غیر قانونی اقدام به فروش داروهایی برای لاغری میکنند که حاوی داروهای غیرمجاز هستند. FDA اعلام کرده است که بعضی از داروهایی که به عنوان مکمل به فروش میرسند دارای داروهای اعصاب بوده اند که این داروهای اعصاب در حالت بیماری اعصاب و روان و فقط تحت نظر پزشک مصرف میشوند. بنابرین اگر مکمل هایی  با وعده های معجزه آسا مانند " 5 کیلو کاهش وزن در یک هفته " را روی برچسب محصولات می بینید به آن ها اعتماد نکنید چرا که هیچ دارو و مکملی چنین قابلیتی را ندارد.

توصیه ای که FDA در این زمینه دارد این است:

• برای مصرف این محصولات با داروساز و یا پزشک مشورت کنید
• اگر جملات رویایی روی مکمل ها می بینید آن ها را باور نکنید
• مکمل هایی را که قول کاهش وزن سریع و مهجزه آسا به شما داده اند مصرف نکنید

در ایران تمام داروها و مکمل هایی که از راه قانونی و با نظارت سازمان غذا و دارو وارد می شوند را فقط از داروخانه ها میتوانید تهیه کنید.

منابع:

1. سایت سازمان بهداشت جهانیhttps://www.who.int
2. سایت سازمان ملی دیابت و بیماری های گوارشی و کلیوی https://www.niddk.nih.gov
3. سایت سازمان تامین بهداشت و درمان بریتانیا https://www.nhs.uk
4. سایت سازمان غدا و دارو آمریکا https://www.fda.gov